Rapa Nui

Vanmorgen na het ontbijt zijn we naar het haventje gegaan om met een boot langs de kust bij Orongo (1) te varen. Ook voeren we langs de eilandjes Motu Kau Kau, Motu Iti en Motu Nui, waar we voor anker zijn gegaan. Hier hebben we gesnorkeld in het helderste water ter wereld, het water is zo helder omdat er geen plankton in het water zit. De gids vertelde het verhaal over de 'vogelman' (2). De gids bleek de kleindochter te zijn van Arne Hartmann, hij was de kapitein op het schip van de expeditie van Thor Heyredahl (3) naar Paaseiland. Thor Heyerdahl heeft over deze expeditie het boek Aku Aku geschreven. Toen we terug waren van het boottochtje hadden we even wat tijd voor onszelf, we zouden pas aan het eind van de middag nog een korte tour maken langs de west kust. Aangezien er een cruiseschip voor de kust lag met ongeveer 1200 toeristen, is het programma een beetje omgegooid, zodat we juist zo weinig mogelijk (voornamelijk) Amreikanen tegen zouden komen. Ik ben nog even langs Mokomae langs geweest, dit is de beste tattooerder op het eiland. Ik heb hem gevraagd een design te maken voor een tattoo, ik heb met hem afgesproken dat ik maandagmorgen terug kom. Vervolgens ben ik naar het kleine haventje gegaan. De gids had verteld dat er zeeschildpadden in het haventje zouden zwemmen. Binnen 10 minuten had ik toch zeker 5 zeeschildpadden gezien, ze zwommen gewoon tussen de mensen. Aan het eind van de middag zijn we met de groep naar de west kust gegaan. Hier hebben we de steengroeve Puna Pau bezocht waar men de 'pukao' voor de 'moai' (4) uit rode sintel hakte. Veel mensen denken dat de pukao een hoed is, maar het is het haarknotje, de mannen hadden toentertijd lang haren en droegen het in een knotje op hun hoofd. Hierna zijn we naar Ahu Akivi (5) waar 7 moai staan. Deze 7 moai vertegenwoordigen jonge ontdekkers die gezonden waren om het eiland te ontdekken voor de komst van de kolonisten geleidt door Hotu Matu´a. Vervolgens zijn we naar de grot Ana te Pahu (6) gegaan. Vervolgens zijn we in de buurt van Hanga Roa naar het Parque Nacional Rapa Nui sector Tahai gegaan om de zonsondergang te bekijken. Tijdens het wachten op de zoonsondergang zat er een 'parkranger' gitaar te spelen en te zingen. Ik heb hem gevraagd of ik een video mocht maken van hem. Dit was geen probleem en hij zong een lied over zijn leven in het Rapa Nui.

1) Orongo, het dorp van de vogelman. Het dorp van de vogelman bevindt zich niet ver voorbij de krater van de Rano Kau en wordt gekenmerkt door half ondergrondse verblijven met gedeeltelijk van steen gestapelde muurtjes en een lage ingang waardoor je alleen kruipend naar binnen kunt komen. Alle ingangen kijken uit op zee in de richting van het befaamde eilandje waar de jongeren destijds het ei van de manutara-vogel moesten zijn te bemachtigen. Wanneer je voorbij deze verblijven loopt bereik je een uitzichtpunt, waar zich de rotsen met petrogliefen bevinden die verwijzen naar het ritueel van de vogelman.

2) Het ritueel van de vogelman. Na de interne strijd op Paaseiland die een eind maakte aan de macht van de Ariki Mau, de toenmalige koning en spiritueel leider van het hele eiland, werd het ritueel van de vogelman ingesteld, rond het jaar 1680. Dit was een jaarlijks terugkerend evenement dat uitmondde in de verkiezing van de leider van het eiland voor een heel jaar. De leiders van de verschillende stammen op het eiland wedijveren tegen elkaar om de macht, soms door middel van hun vertegenwoordigers. Winnaar werd degene die het eerste ei van manutara, een bonte stern, te pakken kreeg. Daartoe verbleven de deelnemende jongemannen een tijdlang in speciaal gebouwde onderkomens in het ceremoniele dorp Orongo en observeerden van daaruit de manutara op zijn broedplek op het kleine eilandje Motu Nui. Zodra er een ei gelegd leek te zijn, zwommen de mannen (later maakten de mannen hiervoor gebruik van bedienden) naar het eiland om dat ei te veroveren en zo de eer te behalen. Degene die gewonnen had of in diens opdracht er was gehandeld, kreeg dan de naam van Tangata Manu, 'vogelman'. Wanneer de vogelman eenmaal benoemd was, moest een aantal rituelen vervuld worden. Zo werd eerst al zijn lichaamsbeharing afgeschoren, tot wimpers en wenkbrauwen toe en werd zijn gezicht rood en zwart geschilderd. Nadat hij met zijn familieleden en bondgenoten een triompftocht over het eiland had gemaakt, mocht hij drie mensen laten offeren om zich van geluk te kunnen verzekeren. Daarna vestigde hij zich bij de vulkaan Rano Raraku of bij Anakena, in exclusief gezelschap van een priester. Niemand mocht hem daar benaderen, behalve de priester en zelf mocht hij zich niet wassen of zijn haren of nagels knippen. Soms kwam het voor dat een aantal familiegroepen weigerde om zich aan de nieuwe leider te onderwerpen en kwam het tot gewelddadigheden. In enkele gevallen zou zelfs uit wraakzucht kannibalisme zijn bedreven. Tot rond 1880 heeft dit jaarlijkse ritueel plaatsgevonden. Bij het dorpje Orongo herinneren petrogliefen op de rosten nog aan die gebeurtenis. De afbeeldingen betreffen zeedieren, maar ook 'vogelmannen', kruisingen tussen mens en fregatvogel.

3) Thor Heyerdahl (Larvik, 6 oktober 1914 - Colla Micheri, 18 april 2002) was een Noors antropoloog. Hij probeerde met een aantal bijzondere en opvallende expeditiereizen aan te tonen dat vertegenwoordigers van heel oude culturen al met elkaar in contact kunnen zijn geweest, zoals de Eskimo's en de indianen. Van 1982 tot en met 1984 leidde hij een expeditie naar de Maldiven, van 1986 tot 1988 naar Paaseiland en in 1988 tenslotte naar Peru.

4) De enrome stenen gevaarten, varierend in lengte van enkele meters tot wel 9,5 meter, sieren met namen de zuid- en oostkust van het eiland. Ze werden gemaakt van steensoorten die op het eiland voorkwamen, vooral van tufsteen, relatief zacht vulkanisch gesteente. De plaats waar ze uitgehakt werden is bekend: tegen de flanken van de vulkaan Rano Raraku bevinden zich in verschillende steengroeven half uitgehakte beelden. Halverwege de hellingen liggen of staan hele of gedeeltelijke beelden, kennelijk tijdens transport naaar de kust achter gelaten, maar in feite is hun tors op de berg in de bodem gezakt. In een van de steengroeven ligt een gedeeltelijk uitgehakt beeld van 22m lang, het grootste beeld van allemaal. Aan de zijkant van de berg bevindt zich een van de weinige beelden met billen en benen, de moai Tuku Turi of Tuturi, rustend op zijn knieen. Anderen beelden houden onder aan de rug op. Waarom deze beelden gemaakt werden is niet met zekerheid bekend. Aangenomen wordt, dat de beelden de voorouders of goeden symboliseren en dat dat ook de reden is dat ze bijna allemaal met het gezicht landinwaarts neergezet werden: om de bevolking in de gaten te houden, om over de eilanders te waken en ze te beschermen. Ten tijde van de vervaardiging van deze beelden dreigde er blijkbaar geen gevaar van de kant van de zee. De beelden lijken onderling erg op elkaar en zijn duidelijk geen afbeeldingen van individuele personen. Ze worden over het algemeen als mannelijk beschouwd, hoewel sommige beelden met erg geprononceerde tepels soms als vrouwelijk worden gekenschetst.

5) De ahu's waren vroeger de plaatsen waar de doden heengebracht werden nadat ze in doeken en in vlechtwerk waren gewikkeld, samen met vishaken en andere voorwerpen van de dode. Het lijk werd op staken naar een ahu gebracht en daar op een rechthoekig geraamte geplaatst met het gezicht naar zee. Daar bleef het een, twee of zelfs drie jaar, totdat het lichaam geheel verteerd was. Al die tijd mochten de levenden daar niet in de buurt komen. Uiteindelijk haalde men de overgebleven beenderen van de ahu weg en werden deze in de grafkelder van de familie geplaatst. Daarna werd er gefeest.

Een aparte vermelding verdiente de Ahu Akivi. In eerste plaats omdat deze zich, in afwijking van de anderen ahu's, verder landinwaarts bevindt. Ten tweede omdat de zeven moai op dit platform met het gezicht naar de zee gewend staan. Bovendien zou hun blik gericht zijn op de plek waar de zon rond de zonnewende ondergaat.

6) De grot Ana te Pahu (Ana betekent grot) is 200m lang en vormde een toevluchtsoord tijdens de stammenoorlogen op het eiland.